مقاله ای در مورد دانشگاه فرهنگیان و رسالت آن در تربیت معلم متعهد

چکیده :

واژه های کلیدی : داشجو معلم ، معلم ، دانشگاه فرهنگیان ، سند تحول ، آموزش و پرورش و ...

مقدمه:

شايستگي  هر نظام آموزشي به اندازه شايستگي معلمان آن است و در حقيقت هيچ کشوري نمي تواند از سطح معلمانش بالاتر برود(ضرب المثل ژاپنی)

معلمان مجریان آموزش و پرورش و الگویان نسل آینده این سرزمین اند . آموزش افرادی که در آینده نزدیک سکان هدایت مردم و قشر سازنده فردا را در اختیار دارند از اهمیت ویژه ای بر خوردار است ،آموزشی که بتوان معلمان را عالم و متکی به خود به بار بیاورد.

آموزش معلمان و هادیان این سرزمین باید دارای ویژگی های خاص خود باشد تا آنان را هم از لحاظ علمی و هم از لحاظ ادبی و ...آنچنان که شایسته است تربیت یابد و این تربیت خود مستلزم نیروهای اعم از انسانی و غیر انسانی می باشد که در این عرصه بتواند گامی مهم و اساسی بر دارد.

هدف آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم، فقط تعلیم دروس، انتقال میراث فرهنگی نسل های گذشته به نسل جدید و پرورش قوای ذهنی دانش آموزان نیست؛ بلکه فراتر از آن ها، رشد و پرورش دانش آموزان در ابعاد جسمانی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی از اهداف اصلی نظام آموزش و پرورش محسوب می شود. با توجه به اهداف مذکور، مسؤولیت و رسالت دستگاه آموزش و پرورش، بیش از پیش سنگین تر و حساس تر شده و ضرورت انجام اصلاحات اساسی در ساختار، برنامه ها و روش های آموزشی و پرورشی آن اجتناب ناپذیر است. در این میان، ایجاد تحول در نظام تربیت معلم را باید پیش نیاز تحقق هر نوع تحول در نظام آموزشی دانست؛ لذا به نظر می رسد که دانشگاه فرهنگیان، نخست با انجام اصلاحاتی در تربیت معلم، می تواند گام های اساسی را در ایجاد تحولات در نظام آموزشی بر دارد. همچنانکه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران راهکار استقرار نظام ملی تربیت معلم و راه اندازی دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آموزش تخصصی و حرفه ای تربیت محور توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری دستگاه های ذیربط به منظور باز مهندسی سیاست ها و باز تنظیم اصول حاکم بر برنامه درسی تربیت معلم با تأکید بر کارورزی و انطباق سطح شایستگی های حرفه ای معلمان در سطح ملی و جهانی با مقتضیات الگوی برنامه درسی در نظام تعلیم و تربیت و طراحی سیاست های مناسب برای ارتقای شیوه های جذب، تربیت و نگهداشت معلمان در آموزش و پرورش پیشنهاد شده است.(سند تحول بنیادین ، 1390، ص 26)

ضرورت مسئله و بیان مسئله:

از آنجا که پیشرفت هر ملتی وابسته به معلمان و هادیان و تربیت کنندگان آن ملت است لذا تعلیم و تربیت معلمان از مهمترین ترین وظایف دستگاههای آموزش و پرورش هر مللی به حساب می آید  و در این عرصه آموزش و پرورش کشور عزیز ما نیز از این قضیه مستثنی نیست . آموزش معلمان از دهه 50 و بعد از انقلاب اسلامی ایران به صورت های مختلفی صورت گرفته است نظیر تحصیل دانشجو معلمان در دانشسرا ها و مراکز تربیت معلم و اخیرا نیز با احداث دانشگاه فرهنگیان این وظیفه خطیر بر عهده این نهاد می باشد البته شایان ذکر است که در سالهای گذشته و دههای قبل تعدادی از قبولین رشته های مربوط به آموزش و پرورش از دانشگاههای غیر مربوطه نیز جذب آموزش و پرورش شده اند که این خود دو معضل بزرگ را به همراه دارد:1- این قبیل افراد از آنجایی که تربیت یافته مراکز تربیت معلم نبوده اند لذا می توان گفت که آموزش تخصصی معلمی را نگذرانده اند زیرا همانطور که پیداست آموزش معلمان فقط شامل موارد آموزشی نمی باشد و کار آموزی و مسائل پرورشی آنان نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است2- همانطور که ذکر شد این ورودی های آموزش و پرورش بدین جهت بوده است که تربیت معلم یا دانشسرا ها توانایی تربیت معلمان را در زمینه های مربوطه نداشته لذا به ناچار به استخدام این افراد پرداخته است . در سال 1390 و بعد از تصویب سند تحول بنیادین سخن از ایجاد دانشگاهی با عنوان دانشگاه به میان آمد که وظیفه خطیر پرورش معلمان را به صورت حرفه ای به عهده بگیرد که این اقدام از نقاط عطف سند تحول بنیادین به شمار می آید زیرا با ایجاد این دانشگاه معضلات ذکر شده در بالا تا حد بسیار زیادی رفع شده و به دانشجو معلمان اجازه می دهد تا با تازه ترین علوم روز دنیا آشنا شده و حالت آموزش و پرورش از آن ساختار قدیمی و کلاسیک خود بیرون  آید و به سمت جهانی شدن حرکت کند البته با حفظ ارزشها و میراث های گرانبهای خود که در بخش بعدی به تفصیل درباره این دانشگاه و نقش آن در تربیت معلمین متعهد بحث می کنیم.

سابقه مختصرتاريخي مراکز تربيت معلم:

تازمان تاسيس دارالمعلمين و دارالمعلمات در سال 1297 هجري شمسي ، معلمان مکتب خانه ها و مدارس در مراکزي که اختصاص به تربيت معلم داشت تربيت نمي شدند ، معلمان اغلب از ميان طلاب کوشا و با استعداد انتخاب مي شدند که در جلسات استاد ، سوال و جواب لياقت خود را نشان مي دادند و يا تعليفاتي بر کتاب هاي موجود مي افزودند و رساله علمي مي نوشتند .

در سال 1290 هجري شمسي به منظور بالا بردن سطح سواد معلمان تهران کلاس هاي مخصوص ( آموزش ضمن خدمت ) در مدرسه دارالفنون تشکيل شد که علاوه بر تدريس علوم وادبيات ، درس ديگري با عنوان اصول تعليم براي آشنائي معلمان با اصول اوليه تربيت اطفال مطرح شد .

در سال 1290 هجري شمسي به موجب قانون ، اولين بار با اعزام سي نفر براي تحصيل در خارج از کشور موافقت شد که پانزده نفر از آنها براي تحصيل در رشته تعليم وتربيت و اشتغال در سمت معلمي در نظرگرفته شدند .

قانون تاسيس دارالمعلمين و دارالمعلمات در 1297 هجري شمسي تصويب شد و بدين ترتيب از اين تاريخ ايجاد مراکز تربيت معلمان زن و مرد صورت قانوني به خود گرفت اين مرکز متشکل از دو شعبه ابتدائي وعالي بود . دوره تحصيل در شعبه ابتدائي سه سال و شرط ورود به آن داشتن گواهينامه شش سال ابتدائي بود. ( صافي ، 1379)

قانون تربيت معلم و تاسيس دانشسراهاي مقدماتي

به موجب اين قانون که 11 اسفند 1312 هجري شمسي به تصويب رسيد ، دولت مکلف شده است از اول فروردين 1313 تا مدت پنج سال ، 25 باب دانشسراي مقدماتي و يک باب دانشسراي عالي دخترانه در تهران و در ولايات تاسيس کند و دانشسراي عالي پسران را تکميل نمايد . در اين قانون عنوان هاي آموزگار براي معلم دوره ابتدائي ، دبير براي معلم متوسطه و هنر آموز براي هنرستان و استاد براي مدرسه عالي و دانشگاه وضع شد . بر اساس اين قانون شرط ورود به دانشسراهاي مقدماتي داشتن تحصيلات سه ساله متوسطه و شرط ورود به دانشسراهاي عالي داشتن گواهينامه کامل متوسطه بود . ( صافي ، 1379 )

دانشسراي کشاورزي و ساير مراکز تربيت معلم

 به منظور تربيت آموزگاران فني براي دبستان هاي کشاورزي روستايي در 23 ارديبهشت 1328 هجري شمسي اساسنامه و برنامه دانشسراي کشاورزي به تصويب شوراي فرهنگ رسيد . فارغ التحصيلان اين دانشسرا موظف بودند اصول کلي کشاورزي جديد را به طور علمي وعملي در قصبات و روستاها تعليم دهند . ساير مراکز نيز شامل دانشسراي تربيت بدني ، دانشسراي عشايري ، دوره يکساله تربيت معلم ، مراکز تربيت مربي کودک ، تربيت معلم کودکان استثنائي ،  تامين معلم از طريق سپاه دانش ، دانشسراي راهنمائي تحصيلي ، موسسه تربيت معلم و تحقيقات تربيتي بودند .( صافي ، 1379)

دانشگاه تربيت معلم

   در مرداد 1346 هجري شمسي مجددا دانشسراي عاي داير شد و داراي چهار موسسه به شرح ذيل بود :

1 – موسسه تربيت دبير براي دبيران رشته هاي مختلف مورد نياز وزارت آموزش وپرورش

2 – موسسه تربيت مدير و راهنماي تعليماتي

3 – موسسه تدريس رياضيات

4 – موسسه تحقيقات و مطالعات تربيتي

در شهريور 1353 هجري شمسي دانشسراي عالي به دانشگاه تربيت معلم تغيير يافت . اين دانشگاه داراي شعبه هايي به نام دانشسراي عالي در يزد ، زاهدان ، سنندج بود براي تربيت دبيران مورد نياز کشور در بعضي از دانشگاهها ، دانشکده اي به نام دانشکده علوم تربيتي ايجاد شد که وظيفه اصلي آنها تربيت دبير در شعبه هاي مختلف بوده   است . در دانشسراهاي عالي سپاه  دانش و مدارس عالي نيز دانشجويان در رشته دبيري فارغ التحصيل شده اند .( صافي ، 1379 )

تربيت معلم پس ازپيروزي انقلاب اسلامي ايران

پس از پيروزي انقلاب شکوهمند اسلامي  ايران در اساسنامه ها و آئين نامه و برنامه هاي مراکز تربيت معلم و تربيت دبير دانشگاهها تغييراتي بوجود آمد و در مورد کارآموزان اين مراکز آموزشي و استخدام آنها قوانيني وضع شد و براي تربيت وتامين معلمان مدارس ابتدائي ، استثنائي ، راهنمائي تحصيلي ، متوسطه عمومي و فني وحرفه اي رشته هاي جديد به رشته هاي قبلي افزوده شد . مراکز تربيت معلم و تربيت دبير تا سال 1377 عبارت است از دانشسراهاي تربيت معلم ، مراکز تربيت معلم دوساله ، دانشگاههاي تربيت معلم و دانشکده هاي علوم تربيتي و تربيت دبير .

تاسیس دانشگاه فرهنگیان بر اساس سند تحول بنیادین در سال 1391